Ειδική Προστασία
Ως ανήλικοι νοούνται όσοι δεν έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους.
Η εργασία των ανηλίκων υπόκειται σε περιορισμούς που αποσκοπούν στην απαγόρευση απασχόλησής τους σε εργασίες επικίνδυνες, βαριές ή ανθυγιεινές, καθώς και σε εργασίες που βλάπτουν την ψυχική τους υγεία και γενικά εμποδίζουν την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους.
Ειδικότερα, απαγορεύεται να απασχοληθούν σε οποιαδήποτε εργασία, ανήλικοι που δεν έχουν συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας τους. Εξαίρεση αποτελεί η απασχόληση ανηλίκων που έχουν συμπληρώσει το 3ο έτος της ηλικίας τους, σε πολιτιστικές και συναφείς δραστηριότητες, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο που διέπει την εργασία των ανηλίκων διαμορφώνεται από τις διατάξεις των Ν. 1837/1989, Π.Δ. 62/1998 και Ν. 3850/2010.
Χρονικά Όρια Εργασίας
Ανήλικοι που έχουν συμπληρώσει το 15ο αλλά όχι το 16ο έτος της ηλικίας τους καθώς και ανήλικοι που φοιτούν σε γυμνάσια, λύκεια, και κάθε τύπου τεχνικές ή επαγγελματικές σχολές, δημόσιες ή ιδιωτικές αναγνωρισμένες από το κράτος, επιτρέπεται να εργαστούν έως έξι (6) ώρες την ημέρα και τριάντα (30) ώρες την εβδομάδα.
Περαιτέρω για ανήλικους άνω των 16 ετών, ο χρόνος εργασίας τους δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τις οκτώ (8) ώρες την ημέρα και τις σαράντα (40) ώρες την εβδομάδα.
Τέλος, απαγορεύεται η υπερωριακή απασχόληση των ανηλίκων, καθώς και η απασχόλησή τους κατά τις νυχτερινές ώρες, δηλαδή από 22:00 έως 06:00.
Η ελάχιστη ημερήσια ανάπαυση ορίζεται σε τουλάχιστον δώδεκα (12) συνεχείς ώρες, στις οποίες πρέπει να περιλαμβάνεται το χρονικό διάστημα από τις δέκα το βράδυ μέχρι τις έξι το πρωί. Όταν ο ημερήσιος χρόνος εργασίας υπερβαίνει τις τεσσερισήμισι (4,5) ώρες, παρέχεται διάλειμμα τριάντα (30) τουλάχιστον συνεχών λεπτών.
Επίσης, η ημερήσια απασχόληση των ανηλίκων που φοιτούν σε γυμνάσια ή λύκεια κάθε τύπου ή τεχνικές επαγγελματικές σχολές, δημόσιες ή ιδιωτικές, αναγνωρισμένες από το Κράτος, αρχίζει ή λήγει δύο (2) τουλάχιστον ώρες μετά τη λήξη ή πριν από την έναρξη των μαθημάτων, αντίστοιχα.
Επιπλέον οι ανήλικοι εργαζόμενοι δικαιούνται ως ελάχιστη εβδομαδιαία ανάπαυση δύο (2) συνεχείς ημέρες, εκ των οποίων η μία είναι Κυριακή.
Ο χρόνος που διαθέτει ο ανήλικος όταν εργάζεται σε επιχείρηση, στα πλαίσια ενός συστήματος με εναλλαγή θεωρητικής ή/και πρακτικής κατάρτισης ή πρακτικής άσκησης ή μαθητείας, συνυπολογίζεται στο χρόνο εργασίας. Όταν ο έφηβος απασχολείται από περισσότερους εργοδότες, οι ημέρες εργασίας και οι ώρες εργασίας που πραγματοποιεί αθροίζονται.
Αμοιβή
Οι ανήλικοι εργαζόμενοι αμείβονται με βάση το κατώτατο τουλάχιστον ημερομίσθιο του ανειδίκευτου εργάτη που προβλέπεται από την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (και ήδη από 12/11/2012 σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του Ν. 4093/2012, με βάση το νόμιμο νομοθετημένο κατώτατο ημερομίσθιο) κατ΄ αναλογία των ωρών απασχόλησής τους.
Ευνοϊκότερες συνθήκες εργασίας και μεγαλύτερη αμοιβή είναι δυνατόν να ρυθμίζονται με συλλογικές συμβάσεις εργασίας.
Άδειες
Η κανονική άδεια χορηγείται κατά την περίοδο των θερινών σχολικών διακοπών σε συνεχείς ημέρες. Το μισό της κανονικής άδειας χορηγείται τμηματικά και σε άλλες χρονικές περιόδους, αν το ζητήσει ο ανήλικος.
Επίσης, για τη διευκόλυνση των εργαζομένων που είναι μαθητές ή σπουδαστές ή φοιτητές εκπαιδευτικών μονάδων οποιουδήποτε τύπου και οποιασδήποτε βαθμίδας του Δημοσίου ή εποπτευομένων από το Δημόσιο με οποιοδήποτε τρόπο, προβλέπεται πρόσθετη άδεια για συμμετοχή στις εξετάσεις διαρκείας τριάντα (30) εργάσιμων ημερών κατ’ έτος, συνεχών ή διακεκομμένων (αρθ. 7, ΕΓΣΣΕ 1996-1997). Η άδεια αυτή είναι άνευ αποδοχών από τον εργοδότη.
Βιβλιάριο Εργασίας Ανηλίκων
Οι ανήλικοι δεν επιτρέπεται να απασχολούνται, αν δεν είναι εφοδιασμένοι με βιβλιάριο εργασίας, ειδικό για τη συγκεκριμένη εργασία ή ομάδα εργασιών, το οποίο χορηγείται από την Επιθεώρηση Εργασίας. Εξαίρεση αποτελεί η απασχόληση ανήλικων σε πολιτιστικές και συναφείς δραστηριότητες, για τους οποίους εκδίδεται ειδική άδεια.
Με την Υ.Α. 1390/1989 καθορίστηκε το περιεχόμενο, οι προδιαγραφές και η διαδικασία έκδοσης του βιβλιαρίου. Τα βιβλιάρια εργασίας θεωρούνται κάθε χρόνο, μέχρι τη συμπλήρωση του 18ου έτους της ηλικίας των ανηλίκων, ή σε μικρότερα διαστήματα σε περίπτωση ατυχήματος ή ασθένειας.
Μετά την έκδοσή του, το βιβλιάριο εργασίας ισχύει για τον συγκεκριμένο εργοδότη και τη συγκεκριμένη εργασία. Σε περίπτωση που ο ανήλικος επιθυμεί να εργαστεί σε άλλη εργασία, θα πρέπει να επαναλάβει τη διαδικασία έκδοσης βιβλιαρίου εργασίας.
Απασχόληση Ανηλίκων σε Πολιτιστικές ή Παρεμφερείς Δραστηριότητες
Με άδεια της Επιθεώρησης Εργασίας επιτρέπεται η απασχόληση ανηλίκων που έχουν συμπληρώσει το 3ο έτος της ηλικίας τους, σε πολιτιστικές και συναφείς δραστηριότητες, υπό τον όρο ότι:
- δεν βλάπτεται η υγεία (σωματική και ψυχική) καθώς και η σωματική, πνευματική, ηθική ή κοινωνική ανάπτυξή τους και
- δεν εμποδίζεται η τακτική σχολική φοίτησή τους και γενικότερα η ικανότητά τους να ωφελούνται από την εκπαίδευση που τους παρέχεται.
Η άδεια χορηγείται για χρονικό διάστημα απασχόλησης, συνεχές ή διακεκομμένο, που δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει τους τρεις μήνες. Παράταση της άδειας μπορεί να χορηγηθεί για εξαιρετικούς λόγους. Για τη χορήγηση της άδειας ο εργοδότης υποβάλλει δικαιολογητικά που πιστοποιούν τη λήψη των απαραίτητων μέτρων προστασίας του ανηλίκου.
Τέλος, πέρα από την ισχύ των περιορισμών στα χρονικά όρια εργασίας των ανηλίκων που έχουν συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας τους, έχει γίνει ειδική πρόβλεψη για την ημερήσια απασχόληση των ανήλικων σε πολιτιστικές ή παρεμφερείς δραστηριότητες.
Συγκεκριμένα, η ημερήσια απασχόλησή τους δεν μπορεί να υπερβαίνει τις:
- δύο (2) ώρες για ανήλικους από τριών έως έξι ετών,
- τρεις (3) ώρες για ανήλικους από έξι έως έντεκα ετών,
- τέσσερις (4) ώρες για ανήλικους από έντεκα έως δεκατριών ετών,
- πέντε (5) ώρες για ανήλικους από δεκατριών έως δεκαπέντε ετών.
Οι ώρες αυτές δεν επιτρέπεται να συμπίπτουν, κατά τη σχολική περίοδο, με τις ώρες σχολικής διδασκαλίας.
Τηρούμενα Έντυπα από τους Εργοδότες
Κάθε εργοδότης, που απασχολεί ανηλίκους, τηρεί σχετικό μητρώο στο οποίο αναγράφει το ονοματεπώνυμο του εργαζομένου, τη χρονολογία γέννησης, τη διεύθυνση της κατοικίας του, τον αριθμό του βιβλιαρίου εργασίας, την ημερομηνία έκδοσης ή ανανέωσής του, το είδος της εργασίας, τη χρονολογία έναρξης και λήξης της σχέσης εργασίας.
Ο εργοδότης οφείλει να διατηρεί το μητρώο σε καλή κατάσταση και να το θέτει στη διάθεση των αρμόδιων κρατικών οργάνων, όταν ζητηθεί.
Ειδικότερες Προστατευτικές Διατάξεις για την Υγεία και Ασφάλεια των Ανηλίκων
Για τη διασφάλιση της προστασίας των ανηλίκων από κινδύνους που σχετίζονται με την ευάλωτη φύση τους (σωματική, πνευματική, ηθική, κοινωνική) και την αποτροπή κάθε μορφής εκμετάλλευσης και χρησιμοποίησής τους, έχουν προβλεφθεί ειδικότερες προστατευτικές διατάξεις, η παραβίαση των οποίων επισύρει ποινικές και διοικητικές κυρώσεις.
Έτσι κατ’ εφαρμογή του αρθ. 4 του Ν. 3144/2003, εκδόθηκε η Υ.Α. 130621/2003, σύμφωνα με την οποία καθορίζονται οι εργασίες, τα έργα και οι δραστηριότητες εκείνες όπου απαγορεύεται να απασχολούνται οι ανήλικοι, λαμβάνοντας ιδιαιτέρως υπόψη και τις εξής συνθήκες:
- το ανθυγιεινό περιβάλλον (όπως: επικίνδυνες ουσίες, παράγοντες και διαδικασίες, θερμοκρασία, θόρυβος και δονήσεις επιβλαβείς για την υγεία),
- την πολύωρη απασχόληση ή τη νυχτερινή απασχόληση ή την απασχόληση όπου ο ανήλικος είναι εκτεθειμένος σε φυσική, ψυχολογική ή σεξουαλική κακοποίηση ή εκμετάλλευση,
- την εργασία με τη χρήση επικίνδυνου εξοπλισμού, μηχανημάτων και εργαλείων ή εργασία που περιλαμβάνει χειρωνακτική διακίνηση ή μεταφορά βαρέων φορτίων,
- την εργασία που πραγματοποιείται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, του νερού, σε επικίνδυνα ύψη ή σε χώρους υπό περιορισμό.
