Προστασία

Ίση Μεταχείριση Ανδρών και Γυναικών στην Εργασία

Με τον Ν. 3896/2011 δημιουργήθηκε ένα ειδικό πλαίσιο ρύθμισης σύμφωνα με το πνεύμα και τις διατάξεις της Οδηγίας 2006/54/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, για την εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας, απασχόλησης και επαγγελματικής εκπαίδευσης.

Οι διατάξεις του εφαρμόζονται στα άτομα που απασχολούνται στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, με οποιαδήποτε σχέση εργασίας (συμπεριλαμβανομένης της σύμβασης έργου και της έμμισθης εντολής), στα άτομα που ασκούν ελευθέρια επαγγέλματα και στα άτομα που λαμβάνουν οποιουδήποτε είδους επαγγελματική εκπαίδευση.

Ειδικότερα με τις διατάξεις του εν λόγω νόμου:

• Προβλέπεται ίση αμοιβή για όμοια εργασία ή για εργασία ίσης αξίας, ανεξαρτήτως φύλου.
• Απαγορεύεται κάθε μορφής διάκριση λόγω φύλου ή λόγω οικογενειακής κατάστασης, όσον αφορά στην πρόσβαση στην απασχόληση, στην επαγγελματική εξέλιξη, στις συνθήκες απασχόλησης, στην πρόσβαση σε επαγγελματική κατάρτιση και επιμόρφωση
• Απαγορεύεται η καταγγελία της σχέσης εργασίας, καθώς και κάθε άλλη δυσμενής μεταχείριση ή διάκριση για λόγους φύλου ή οικογενειακής κατάστασης ή όταν γίνεται ως αντίδραση του εργοδότη σε διαμαρτυρία, καταγγελία ή μαρτυρία εργαζομένου ή σε γονείς που κάνουν χρήση άδειας ανατροφής, φροντίδας, υιοθεσίας ή αναδοχής παιδιού.
• Προβλέπεται η επιστροφή στην ίδια θέση εργασίας ή σε ισοδύναμη θέση, με όχι λιγότερο ευνοϊκούς όρους και συνθήκες για τους εργαζόμενους που κάνουν χρήση οποιασδήποτε άδειας προβλέπεται για τη γέννηση, ανατροφή ή υιοθεσία παιδιού.
• Αποσαφηνίζονται οι δικαιούχοι των επιδομάτων γάμου και παιδιών.
• Τίθεται ο κανόνας της αντιστροφής του βάρους αποδείξεως, συμφωνα με τον οποίο, όταν ένα πρόσωπο προβάλλει λόγους διάκρισης λόγω φύλου και επικαλείται, ενώπιον δικαστηρίου ή άλλης αρμόδιας αρχής, γεγονότα ή στοιχεία από τα οποία πιθανολογείται άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω φύλου, το αντίδικο μέρος φέρει το βάρος να αποδείξει στο δικαστήριο ή σε άλλη αρμόδια αρχή, ότι δεν υπήρξε παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών.
• Ορίζεται το πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ του φορέα παρακολούθησης και προώθησης της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών και των αρμόδιων υπηρεσίων του Υπουργείου Εργασίας και του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας.

Ίση Μεταχείριση και Καταπολέμηση των Διακρίσεων στην Εργασία και την Απασχόληση

Με τον Ν. 4443/2016 ενσωματώθηκαν στο εθνικό δίκαιο οι Οδηγίες 2000/43/ΕΚ  και 2000/78/ΕΚ του Συμβουλίου, που αφορούν τη φυλετική ισότητα και την ισότητα στην απασχόληση, αντίστοιχα.

Με το νόμο αυτό βελτιώνεται και ενισχύεται το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης και καταπολέμησης των διακρίσεων στην εργασία και την απασχόληση εν γένει. Για τον σκοπό αυτό διευρύνεται το πεδίο εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης εισάγοντας νέους λόγους διάκρισης, όπως η φυλετική ή εθνοτική καταγωγή, οι θρησκευτικές ή άλλες πεποιθήσεις, η αναπηρία ή η χρόνια πάθηση, η ηλικία, η οικογενειακή ή η κοινωνική κατάσταση, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά φύλου.

Οι διατάξεις του Ν. 4443/2016:

• Εφαρμόζονται σε όλα τα πρόσωπα στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, όσον αφορά στην πρόσβαση στην απασχόληση, στην επαγγελματική εξέλιξη, στις συνθήκες απασχόλησης, στην πρόσβαση σε επαγγελματική κατάρτιση και επιμόρφωση.
• Παρέχουν επιπλέον προστασία από τη διάκριση για λόγους φυλής, χρώματος, εθνοτικής ή εθνικής καταγωγής και γενεαλογικών καταβολών όσον αφορά στην πρόσβαση στην κοινωνική προστασία, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής ασφάλισης και της υγειονομικής περίθαλψης, στις κοινωνικές παροχές, στην εκπαίδευση, στην πρόσβαση στη διάθεση και στην παροχή αγαθών και υπηρεσιών που διατίθενται στο κοινό συμπεριλαμβανομένης της στέγης.
• Προβλέπουν περιπτώσεις δικαιολογημένης διαφορετικής μεταχείρισης λόγω ηλικίας, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης, εφόσον: α) πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις που σχετίζονται με τη φύση ορισμένων επαγγελματικών δραστηριοτήτων ή ειδικών απαιτήσεων κατά την άσκηση των καθηκόντων ή την επίτευξη στόχων στα πλαίσια των πολιτικών απασχόλησης και της αγοράς εργασίας και β) παρέχεται ειδική προς τούτο αιτιολόγηση.
• Αποσαφηνίζουν τη ρήτρα εξαίρεσης της ιθαγένειας και τη διαφορετική μεταχείριση, αναφορικά με την πρόσβαση στην απασχόληση στην δημόσια διοίκηση
• Προβλέπουν την υποχρέωση για λήψη όλων των ενδεδειγμένων, κατά περίπτωση, μέτρων και εύλογων προσαρμογών για τους εργαζόμενους με αναπηρία ή χρόνια πάθηση, προκειμένου να τηρηθεί η αρχή της ίσης μεταχείρισης.
• Ορίζουν ότι σε περίπτωση που ο βλαπτόμενος προβάλλει λόγους διάκρισης και το αποδεικνύει ενώπιον δικαστηρίου ή αρμόδιας διοικητικής αρχής με πραγματικά γεγονότα, το αντίδικο μέρος ή η διοικητική αρχή φέρει το βάρος της απόδειξης για τη μη συνδρομή περιστάσεων που συνιστούν παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης.
• Παρέχουν προστασία από απόλυση ή δυσμενή εν γένει, μεταχείριση προσώπου, η οποία εκδηλώνεται ως αντίμετρο σε αίτημα παροχής έννομης προστασίας για τη διασφάλιση τήρησης της αρχής της ίσης μεταχείρισης
• Προβλέπουν τη δυνατότητα επιβολής διοικητικών κυρώσεων από την Επιθεώρηση Εργασίας σε περίπτωση παραβίασης των εν λόγω διατάξεων και διακριτική μεταχείριση, σε οποιοδήποτε στάδιο πρόσβασης στην εργασία και την απασχόληση, κατά τη σύναψη ή άρνηση σύναψης εργασιακής σχέσης ή στη διάρκεια, λειτουργία, εξέλιξη ή λύση αυτής.

Ισορροπία Μεταξύ Επαγγελματικής και Οικογενειακής Ζωής

Με τον Ν.4808/2021 ενσωματώνεται στο εθνικό δίκαιο η Οδηγία 2019/1158/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, ορίζοντας τις ελάχιστες απαιτήσεις για την εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών ανδρών και γυναικών στην αγορά εργασίας και της ίσης μεταχείρισης στο χώρο εργασίας, μέσα από τη διευκόλυνση του συνδυασμού επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής για τους εργαζόμενους γονείς ή φροντιστές.

Οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται σε όλους τους εργαζόμενους γονείς, φυσικούς, θετούς, ανάδοχους, καθώς και στις τεκμαιρόμενες μητέρες του άρθρου 1464 Α.Κ. που αποκτούν τέκνο με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας, όπως επίσης και στους φροντιστές, που απασχολούνται στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, με οποιαδήποτε σχέση εργασίας ή μορφή απασχόλησης (συμπεριλαμβανομένων των συμβάσεων μερικής απασχόλησης και ορισμένου χρόνου, των συμβάσεων ή σχέσεων προσωρινής απασχόλησης και της έμμισθης εντολής).

Ειδικότερα, με τις διατάξεις του εν λόγω νόμου:

• εισάγεται η έννοια του φροντιστή και προβλέπεται ειδική άδεια πέντε (5) εργάσιμων ημερών για την κάλυψη σημαντικών αναγκών φροντίδας ή υποστήριξης προσώπου
• θεσπίζεται υποχρεωτική χορήγηση άδειας πατρότητας δεκατεσσάρων (14) ημερών με αποδοχές, για κάθε εργαζόμενο πατέρα
• βελτιώνεται το προγενέστερο νομικό πλαίσιο χορήγησης της γονικής άδειας, με διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής και στους ασκούντες γονική μέριμνα, αύξηση του ορίου ηλικίας του παιδιού εντός του οποίου ασκείται το δικαίωμα, στα οχτώ (8) έτη και ειδική πρόβλεψη για περιπτώσεις πολλαπλών γεννήσεων και ειδικών κατηγοριών μονογονέων
• θεσμοθετείται η καταβολή επιδόματος γονικής άδειας από τον ΟΑΕΔ και η αναγνώριση χρόνου ασφάλισης
• αναγνωρίζεται ως χρόνος πραγματικής υπηρεσίας, ο χρόνος απουσίας των εργαζόμενων, λόγω λήψης γονικής άδειας
• θεσπίζεται για τον γονέα ή φροντιστή, άδεια απουσίας από την εργασία του, με αποδοχές, για λόγους ανωτέρας βίας που συνδέονται με επείγοντα οικογενειακά ζητήματα (ασθένεια ή ατύχημα) που απαιτούν την παρουσία του εργαζόμενου
• θεσμοθετείται δικαίωμα για κάθε εργαζόμενο γονέα παιδιού ηλικίας έως δώδεκα (12) ετών ή φροντιστή, να ζητά για λόγους φροντίδας, ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας, όπως τηλεργασία, ευέλικτο ωράριο εργασίας ή μερική απασχόληση
• προβλέπεται η επιστροφή στην ίδια θέση εργασίας ή σε ισοδύναμη ή ανάλογη θέση, με όχι λιγότερο ευνοϊκούς όρους και συνθήκες, για τους εργαζόμενους που κάνουν χρήση γονικής άδειας ή ευέλικτης ρύθμισης

Φορέας Προώθησης της Αρχής της Ίσης Μεταχείρισης

Σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.3896/2010  η ανεξάρτητη αρχή Συνήγορος του Πολίτη ορίζεται ως φορέας για την παρακολούθηση και προώθηση της εφαρμογής της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών, σε συνεργασία με την Επιθεώρηση Εργασίας που αποτελεί τον αρμόδιο ελεγκτικό μηχανισμό για την τήρηση και εφαρμογή των εν λόγω διατάξεων.

Περαιτέρω με το Ν.4443/2016 διευρύνεται ο ρόλος του Συνηγόρου του Πολίτη, στον οποίο ανατίθεται η αρμοδιότητα της παρακολούθησης και προώθησης της εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης, ηλικίας, οικογενειακής ή κοινωνικής κατάστασης, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου. Επίσης προσδιορίζονται οι φορείς και οι υπηρεσίες με τους οποίους θα συνεργάζεται για την τήρηση της εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης.

Με τις διατάξεις του εν λόγω νόμου επανακαθορίζεται το πλαίσιο συνεργασίας με την Επιθεώρηση Εργασίας που έχει την αρμοδιότητα να επιλαμβάνεται καταγγελιών αναφορικά με την παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης. Τα αποτελέσματα των ενεργειών του υποβάλλονται στον Συνήγορο του Πολίτη, ο οποίος επιφυλάσσεται της αρμοδιότητάς του προς ίδιαν έρευνα και διαμόρφωση του τελικού πορίσματος επί της καταγγελίας.

Τέλος, ο Συνήγορος του Πολίτη, ορίζεται αρμόδιος φορέας και για ζητήματα διακρίσεων που άπτονται της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής για γονείς και φροντιστές (αρθ. 32, Ν.4808/2021).